معماری اطلاعات (Information Architecture) چیست؟

یکی از جذاب ترین مفاهیم دنیای IT ، معماری اطلاعات یا Information  Architecture (به اختصار IA) می باشد. طی این مقاله از سری مقالات آموزش UX در مرجع آموزش UI و UX فارسی میخواهیم در خصوص مفهوم معماری اطلاعات و نقش آن در تجربه کاربری صحبت کنیم پس با ما همراه باشید.

دنیای پهناور وب حاوی اطلاعات فراوانی است. تصور سازمان نیافته بودن آن سخت است، زیرا مغز انسان قادر به درک چیزی از آن نخواهد بود. مردم به دیدن محتوا و قابلیت های محصولات دیجیتال به شکل کنونی عادت کرده اند: سازمان یافته و آسان برای استفاده. با این حال، این امر اتفاقی نیست. طراحان و توسعه دهندگان مسئولیت ساخت سیستم محتوا و نویگیشن مناسب با درک کاربران را بر عهده دارند. علمی که به کارشناسان در سازماندهی ساختار محتوا کمک می کند، معماری اطلاعات نامیده می شود. این مقاله به ماهیت معماری اطلاعات اختصاص داشته و نکات اساسی که هر طراح باید بداند را ارائه می دهد.

معماری اطلاعات چیست؟

معماری اطلاعات (IA) علم سازماندهی و ساخت محتوای وبسایت ها، اپلیکیشن های وب و تلفن همراه و رسانه های اجتماعی است. معمار و طراح آمریکایی، Richard Saul Wurman ، بنیان گذار حوزه ی IA در نظر گرفته می شود. به گفته کارشناسان IA، معماری اطلاعات، تصمیم در مورد چگونگی قرار گرفتنِ بخش هایی از هر چیز است، تا قابل درک شود.

معماری اطلاعات با هدف سازماندهی محتوا به گونه ای است که کاربران به راحتی خود را با عملکرد محصول تطبیق داده و بدون نیاز به تلاش زیاد موارد مورد نیاز خود را بیابند. ساختار محتوا به عوامل مختلفی بستگی دارد. اول از همه، کارشناسان IA بر روی بخش هایی از هدف متمرکز هستند که مورد نیاز مخاطبان است، زیرا این حوزه رضایت کاربر را در اولویت قرار می دهد. همچنین، این ساختار بستگی به نوع محصول و پیشنهاداتی که برای مخاطب ارایه می کند دارد. به عنوان مثال، اگر ما یک وب سایت خرده فروشی و یک وبلاگ را مقایسه کنیم، دو ساختار کاملا متفاوت برای انجام اهداف خاص را خواهیم دید. معماری اطلاعات تبدیل به شاخه اساسی در بسیاری از حوزه ها از جمله توسعه نرم افزار و طراحی شده است.

نقش معماری اطلاعات در طراحی

در حال حاضرکه رویکرد کاربر محور در زمینه طراحی باب شده است، بسیاری از طراحان، اصول علم معماری اطلاعات را نیز می آموزند، چرا که به نظر آنها پایه و اساس یک طراحی کارآمد است. IA اسکلت هر طرحی را تشکیل می دهد. عناصر بصری، کارایی محصول، تعاملات و نویگیشن بر اساس اصول معماری اطلاعات ایجاد شده اند. مساله این است که حتی عناصر محتوایی گیرا و طراحی رابط کاربری(UI) قدرتمند، بدون IA مناسب، ممکن است شکست بخورد. محتوای سازمان نیافته، نویگیشن کاربر درون محصول را دشوار و مبهم می کند، بنابراین کاربر به آسانی گیج شده و احساس سردرگمی می کند. اگر کاربران در همان ابتدا با تعامل بدی روبرو شوند، ممکن است فرصت دوباره ای به رویارویی با محصول شما ندهند.

بسیاری از شرکت ها اهمیت معماری اطلاعات را درک نمی کنند، چرا که فکر می کنند امری بیهوده است. نمی شود روی اینکه IA زمان بر است و برای تاثیر گذار بودن نیاز به مهارت های خاصی دارد، بحث کرد. با این حال، IA قدرتمند تضمین محصول با کیفیت بالا است، زیرا باعث کاهش مشکلات قابلیت استفاده و نویگیشن کاربر می شود. به این ترتیب، معماری اطلاعات معتبر می تواند باعث صرفه جویی در زمان و هزینه شرکت ها شود، هزینه ای که در غیر این صورت باید برای اصلاح و بهبود صرف کنند.

طراحی IA و UX

پس از خواندن تمام موارد بالا، بسیاری از افراد ممکن است این سوال را داشته باشند: “آیا IA همان طراحی UX(تجربه کاربری) است؟”. از لحاظ فنی، این اصطلاحات به یکدیگر مربوط بوده، اما یکی نیستند. IA طرح کلی ساختار طراحی است که می تواند به وایرفریم ها و نقشه های سایت پروژه تبدیل شود. طراحان UX از آن به عنوان مواد اولیه استفاده کرده تا بتوانند سیستم نویگیشن کاربر را طراحی کنند.

طراحی UX خیلی بیشتر از ساخت محتوا است. در وهله اول، طراحان UX(تجربه کاربری) قصد ایجاد مدل های تعاملی مطلوب را دارند، به طوری که کاربران با استفاده از محصول احساس راحتی بکنند. زمانی که متخصصین IA روی اهداف کاربری متمرکز می شوند، جنبه های مختلفِ رفتار و عملکرد آنها مانند احساسات و روانشناسی را مد نظر قرار می دهند.

یک معماریِ اطلاعات خوب زیر بنای تجربه کاربری(UX) کارآمد است، بنابراین مهارت IA برای طراحان ضروری است. IA موثر، تنها در صورت وجود یک تجربه کاربری(UX) قدرتمند، باعث استفاده آسان از محصول می شود.

اجزای سیستم IA:

اگر می خواهید یک معماری اطلاعات قوی برای محصول ایجاد کنید، باید اجزای تشکیل دهنده آن را بشناسید. پیشگامان حوزه ی IA، Lou Rosenfeld  و Peter Morville در کتاب خود«معماری اطلاعات برای وب» چهار جزء اصلی را شناسایی کرده اند: سیستم های سازمان دهی، سیستم های لیبلینگ، سیستم های نویگیشن و سیستم های جستجو.

سیستم های سازمان دهی:

گروه ها یا دسته هایی که اطلاعات را تقسیم بندی می کنند. چنین سیستمی به کاربران کمک می کند تا به آسانی مکان اطلاعات مورد نیاز خود را پیش بینی کنند. سه سیستم سازمانی اصلی وجود دارد: سلسله مراتبی، ترتیبی(Sequential) و ماتریکس.

• سلسله مراتبی: احتمالا شما با مقوله ای به نام سازمان دهی محتوا به نام سلسله مراتب بصری آشنا هستید. این مورد بر مبنای تئوری روانشناسی گشتالت است و هدف اصلی آن ارائه محتوا در حامل- چه صفحه کتاب یا پوستر، صفحه وب یا صفحه نمایش تلفن همراه- به شکلی است که کاربران میزان اهمیت هر عنصر را درک کنند. این مورد توانایی مغز برای تشخیص اشیاء بر اساس تفاوت های فیزیکی از قبیل اندازه، رنگ، کنتراست، هم ترازی و غیره را فعال می کند.

• ترتیبی: این ساختار نوعی مسیر برای کاربران ایجاد می کند. آنها گام به گام از طریق محتوا به پیش رفته تا کار مورد نیاز خود را به انجام برسانند. این نوع اغلب برای وب سایت ها یا اپلیکیشن های فروشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد، جایی که مردم برای انجام خرید باید اعمال مختلفی را انجام دهند.

• ماتریکس: این نوع برای کاربران کمی پیچیده تر است زیرا باید خود راه خود را انتخاب کنند. در اینجا به کاربران حق انتخاب سازمان دهی محتوا داده شده است. به عنوان مثال، آنها می توانند بین مطالبی که طبق تاریخ یا موضوع مرتب شده اند نویگیشن را انجام دهند.

علاوه بر این، محتوا را می توان با توجه به ترتیب ساختار آن گروه بندی کرد. برخی از ترتیب های محبوب در اینجا آمده است:

• ترتیب حروف الفبا: محتوا به ترتیب حروف الفبا مرتب می شود. این ابزار همچنین، می تواند به عنوان یک ابزار نویگیشن برای کاربران عمل کند.
• ترتیب زمانی: مطالب بر اساس تاریخ انتشار سازماندهی می شوند.
• ترتیب موضوعی: محتوا بر اساس دسته بندی موضوعشان سازماندهی می شود.
• ترتیب مخاطبان: نوعی سازمان دهی محتوا برای جدا کردن گروه های مختلف کاربران است.

سیستم های لیبلینگ:

این سیستم شامل شیوه های ارائه داده ها می شود. طراحی محصول نیاز به سادگی دارد، بنابراین مقدار زیادی از اطلاعات می تواند کاربران را گیج کند. به همین دلیل طراحان برچسب هایی ایجاد می کنند که با چندین کلمه مقدار زیادی از اطلاعات منتقل شود. به عنوان مثال، هنگامی که طراحان اطلاعات تماس شرکت را در وب سایت قرار می دهند، معمولا شامل شماره تلفن، ایمیل و آدرس رسانه های اجتماعی می شود. با این حال، ممکن است آنها نتوانند تمام این اطلاعات را در یک صفحه ارائه دهند. دکمه “تماس” در هدر صفحه، برچسبی است که شامل اطلاعات مربوط به ارتباط با شرکت می شود. بدین ترتیب، سیستم برچسب گذاری با هدف ادغام موثر داده ها انجام می گیرد.

سیستم های نویگیشن (پیمایش کاربر):

واژه نویگیشن یا پیمایش را به عنوان مجموعه ای از اقدامات و تکنیک های هدایت کاربر در اپلیکیشن یا وب سایت و امکان برآورده کردن اهداف و تعامل موفقیت آمیز با محصول، تعریف می کنند. از لحاظ IA، سیستم نویگیشن شامل روشهایی می شود که کاربران در محتوا گردش می کنند. این یک سیستم پیچیده است که بسیاری از تکنیک ها و رویکردها را به کار می گیرد، به همین دلیل نمی توان آن را در یک بند کوتاه توصیف کرد.

سیستم های جستجو:

این سیستم در معماری اطلاعات برای کمک به کاربران برای جستجوی داده در محصولات دیجیتال از قبیل وبسایت یا اپلیکیشن استفاده می شود. این سیستم جستجو تنها برای محصولات دارای بار اطلاعاتی زیاد موثر است. در این مورد، طراحان باید یک موتور جستجو، فیلترها و بسیاری از ابزارهای دیگر برای کمک به یافتن اطلاعات را در نظر گرفته و مشخص کنند که داده ها پس از جستجو چگونه به چشم خواهند آمد.

به طور خلاصه، می توان ادعا کرد که معماری اطلاعات بخش مهمی از یک طراحی تجربه کاربری قدرتمند است. یک معماری اطلاعات کارآمد به کاربران کمک می کند به سرعت و آسانی در محتوا جست و جو کنند. به همین دلیل به طراحان توصیه می شود که اصول علمی IA را یاد بگیرند.

در مقالات بعدی مرجع آموزش تجربه کاربری و آموزش طراحی UI به شما نحوه اضافه کردن معماری اطلاعات به پروژه های طراحی رابط و تجربه کاربری را آموزش خواهیم داد.