پرکاربرد ترین تست های UX (تجربه کاربری) و کاربرد آن ها

آشنایی با تست های مختلف UX (تجربه کاربری) به یک طراح تجربه کاربری کمک می کند تا محصولات مختلفی که طراحی می کند را با اطلاعات بیشتری طراحی نماید و طبیعتا این اطلاعات که ماحصل تعامل کاربران واقعی با محصول هستند، به طراح کمک می کند که طراحی محصول با نیازها و انتظارات کاربران انطباق بیشتری داشته باشد. طبیعتا تست های مختلف UX در گام های طراحی تجربه کاربری محصولات مختلف از جمله جمع آوری اطلاعات (Research) و ارزیابی تجربه کاربری (Evaluation) بسیار کارامد خواهند بود.

تست های تجربه کاربری بسیار متنوع هستند اما در این مقاله از مجموعه مقالات آموزش UX مرجع آموزش UI و UX فارسی، با پرکاربردترین تست های UX آشنا خواهید شد. پس با ما همراه باشید.

تست کاربرد پذیری (Usability Testing):

تست کاربردپذیری یا Usability test یکی از مهمترین تست های UX می باشد که تقریبا در هر پروژه ای کارایی دارد اما قبل از این که در خصوص تست کاربردپذیری و تعریف آن صحبت کنیم، بهتر است در خصوص مفهوم کاربردپذیری یا Usability صحبت کنیم.

کاربردپذیری به زبان ساده به معنای آسان بودن کار کردن با یک محصول می باشد. هر چقدر که تعامل کاربر با محصول ساده تر باشد، کاربر بهتر و سریعتر محصول و کاربرد آن را درک کند و راحت تر با محصول کار کند به این معناست که آن محصول کاربرد پذیری بهتری دارد و طبیعتا هر چقدر که کاربر حین کار کردن با یک محصول بیشتر گیج شود، متوجه کاربرد محصول نشود و کار کردن با محصول برای کاربر سخت تر باشد، آن محصول Usability ضعیفتری دارد. کاربردپذیری یا Usability یکی از پارامترهای ارزیابی UX یک محصول است و باید توجه داشت که دو مفهوم UX و Usability معادل یکدیگر نیستند که البته در این خصوص می توانید مقاله زیر را مطالعه کنید.

حالا که با مفهوم کاربردپذیری به صورت مختصر آشنا شدید، می خواهیم در خصوص تست کاربردپذیری یا Usability test صحبت کنیم. تست کاربرد پذیری یکی از تست های تجربه کاربری (UX) است که کیفیت تعامل کابران با محصولات مختلف را از نظر آسان بودن کار با محصول و درک عملکردهای موجود در محصول توسط کاربر بررسی می کند.

در این تصویر یک طراح تجربه کاربری به همراه یک طراح را در حال برگزاری تست کاربردپذیری می بینید.

ساده بخواهیم بگوییم این تست UX به طراحان تجربه کاربری کمک می کند که متوجه شوند که آیا کاربران می توانند به راحتی از محصولی که طراحی کرده اند استفاده کنند؟ آیا کاربران متوجه کاربرد محصول می شوند؟ کاربران هنگام انجام چه فرایندهایی گیج می شوند و یا دچار خطا و اشتباهاتی می شوند. پس از انجام تست های کاربردپذیری توسط طراحان UX و ارزیابی نتایج آن ها، طراحان می توانند با شناسایی و حل نقاط ضعف موجود در محصول که موجب به وجود آمدن ضعف های کاربردپذیری شده اند، تجربه کاربری محصول را بهبود دهند.

تست کاربردپذیری چگونه انجام می شود؟

عموما برای انجام تست کاربرد پذیری، طراح UX یک پروتوتایپ یا نمونه اولیه از محصولی که طراحی شده است را در اختیار کاربر قرار می دهد و از کاربر می خواهد به سوالاتی پاسخ دهد یا اعمالی را با استفاده از پروتوتایپی که در اختیار کاربر قرار گرفته است انجام دهد. حین انجام تست توسط کاربر، طراح به طور کامل تعامل کاربر با محصول را بررسی می کند و حتی سعی می کند که تمامی وقایعی که حین تست اتفاق می افتد را ضبط کند و عموما هنگام انجام این تست (که البته انواع مختلفی دارد) صفحه محصولی که کاربر در حال کار کردن با آن است و عکس العمل های کاربر نسبت به محصول ضبط می شود تا در هنگام انجام تست، طراح مجبور به تمرکز زوی موارد مختلف نباشد و بعدا بتواند روی اعمال کاربران با استفاده از تصاویر ضبط شده تمرکز کند.

فرض کنید که یک اپلیکیشن تاکسی آنلاین همانند اسنپ طراحی کرده اید. پس از آماده سازی پروتوتایپ آن را در اختیار کاربر قرار می دهید و از کاربر می خواهید که به سوالاتی از قبیل سوالات زیر پاسخ دهد:

• بنظر شما کاربرد این اپلیکیشن چیست؟
• لطفا یک تاکسی رزرو کنید.
• هزینه سفر خود را با استفاده از نرم افزار پرداخت کنید.
• با راننده تاکسی تماس بگیرید.
• چه مواردی به نظرتان گیج کننده بودند؟
• آیا موردی هست که برایتان جای سوال داشته باشد؟
• و…

ارزیابی نتایج این تست UX کمک می کند که مشکلات موجود در محصولاتی که طراحی می کنید تا حد زیادی حل شوند و در بسیاری از منابع گفته می شود که تنها با انجام تست کاربرد پذیری با 5 کاربر، حدود 85 درصد ایرادات و مشکلات کاربردپذیری محصول حل می شوند پس انجام این تست به صورت صحیح و حرفه ای می تواند به بهبود تجربه کاربری محصول در شرایط واقعی کمک شایانی نماید.

تست 5 ثانیه

دومین تست UX (تجربه کاربری) که می خواهیم در مورد آن صحبت کنیم، تست 5 ثانیه می باشد. تست 5 ثانیه یا 5 Second Test نوعی تست کاربردپذیری می باشد که در مدت زمان کوتاهی انجام می شود و هدف از آن ارزیابی درک و برداشت های اولیه کاربران نسبت به محصول می باشد. هدف از تست 5 ثانیه این است که متوجه شویم که آیا کاربر به خوبی در مدت زمان کوتاهی محصول را درک می کند؟ آیا محصول در این مدت زمان اندک می تواند پیام خود را به کاربر منتقل کند؟

تست 5 ثانیه چگونه انجام می شود؟

برای انجام تست 5 ثانیه در وبسایت ها و اپلیکیشن ها یک تصویر از رابط کاربری، یک وایرفریم یا پروتوتایپ را در اختیار کاربر قرار می دهیم و به کاربر فرصت می دهیم 5 ثانیه با آن تعامل داشته باشد و بعد از گذشت این زمان از کاربر سوالاتی را می پرسیم که تعامل کاربر با محصول را بسنجیم. عموما سوالاتی در این جهت و با این اهداف در تست 5 ثانیه پرسیده می شوند:

• آیا کاربر متوجه شده است که محصول چه کاری انجام می دهد . چه کارایی دارد؟
• آیا کاربر متوجه ارزشی که از محصول دریافت می کند شده است؟ کاربر متوجه شده است که این محصول چه فایده ای برای او دارد؟
• آیا کاربر می تواند ویژگی های گرافیکی، برند و… محصول را به یاد بیاورد؟

چرا تست 5 ثانیه؟

تست پنج ثانیه یکی از تست های تجربه کاربری (UX) است که بر پایه مطالعات رفتارشناسی کاربران به وجود آمده است و ریشه در روانشناسی و کارکردهای حافظه انسان دارد. مطالعات نشان داده اند که کاربران برای این که از یک محصول ( محصول در این مقاله می تواند وبسایت یا اپلیکیشن باشد) استفاده کنند یا آن را کنار بگذارند در مدت زمان کوتاهی تصمیم گیری می کنند که این مدت زمان حدود 5 ثانیه یا کمتر از آن می باشد. بنابراین به عنوان یک طراح UX باید همیشه به این نکته مهم دقت کنید که اولین تعامل کاربران با محصولاتی که طراحی می کنید اهمیت فوق العاده زیادی دارد.

کاربران در اولین برخورد با محصولی که طراحی کرده اید، به سادگی و در مدت زمان بسیار کوتاهی آن را قضاوت خواهند کرد. اگر بتوانید در این مدت زمان کوتاه، تصویری مثبت، کارامد و حرفه ای از محصول را در ذهن کاربر ثبت کنید، کاربر به استفاده از محصول ترغیب خواهد شد اما اگر اولین برداشت های کاربران از محصول شما مواردی از قبیل ناکارامدی، بی ارزشی و اتلاف وقت باشد آن را کنار خواهند گذاشت.

این که میبینید قسمت Hero وبسایت های مختلف توسط طراحان به صورت حرفه ای و جذاب طراحی می شود و یا طراحان در اپلیکیشن ها از Onboarding برای جلب توجه کاربران در تعامل اولیه با آنها استفاده می کنند، ریشه در این موارد دارد.

تست A/B

A/B Test یکی از پرکاربردترین و ساده ترین تست های UX می باشد. عموم طراحان تجربه کاربری و مدیران مارکتینگ به تعداد زیاد از این تست استفاده می کنند.

برای انجام A/B Test کافی است دو طرح مختلف را که تنها در یک مورد تفاوت دارند را در اختیار کاربران قرار دهیم و تعامل کاربران با آن ها را بسنجیم و هر کدام از آن ها که متناسب با سنجه هایی که برای آن تعریف کرده ایم عملکرد بهتری داشته باشد، طبیعتا نسخه بهتری خواهد بود.

فرض کنید که برای پس زمینه صفحه ورود یک اپلیکیشن دو گزینه پیش رو داریم : پس زمینه ویدیویی و پس زمینه تصویری. می خواهیم ببینیم کدام مورد می تواند در جذب کاربران موفق تر عمل کند. به این منظور دو اپلیکیشن را طراحی می کنیم که در تمامی موارد کاملا یکسان هستند اما تنها در نوع پس زمینه متفاوت هستند. این دو طرح را در اختیار کاربر قرار می دهیم و نتایج تست را بررسی می کنیم و نهایتا بر اساس نتایج بدست آمده، نسخه بهینه را استفاده می کنیم.

مرتب سازی کارت ها یا Card sorting

مرتب سازی کارت های یکی از روش های جمع آوری اطلاعات و تست UX یک محصول می باشد که عموما برای تست و بهبود معماری اطلاعات یک محصول مورد استفاده قرار می گیرد.

در این تصویر یک کاربر را در حال انجام مرتب سازی کارت ها می بینید.

برای انجام این تست UX، طراح تجربه کاربری اطلاعات مختلف را روی برچسب های رنگی (Sticky Note) می نویسد و آن ها را در اختیار کاربران قرار می دهد و بسته به سوالی که از کاربران می پرسد، از آن ها میخواهد که کارت ها را دسته بندی یا مرتب کنند.

بگذارید کمی بیشتر و عمیق تر در خصوص روش مرتب سازی کارت ها صحبت کنیم. فرض کنید می خواهیم فرایند سفارش محصولات یک فروشگاه توسط کاربران را طراحی کنیم. برای این کار فرایند هایی که کاربر باید انجام دهد یا صفحاتی که کاربر برای رسیدن به هدف خود باید طی کند را روی کاغذهای چسبان می نویسیم و از کاربر میخواهیم خود را در حال انجام یک فرایند (مثلا خرید از فروشگاه اینترنتی X) تصور کند و کارت ها را به همان ترتیبی که انتظار دارد مرتب کند و کنار هم بچیند.

یا مثلا محصولات یک وبسایت را روی کاغذ مینویسیم و از کاربران می خواهیم که این محصولات را به هر نحوی که دوست دارند در 5 دسته بندی جای دهند. کاربران با استفاده از کارت ها به راحتی می توانند اطلاعات را جابجا کنند تا به بهترین نسخه مدنظرشان برسند.

از انجا که نتایج مرتب سازی کارت ها بر اساس رفتار کاربران انجام می شود، نتایج این تست و منطقی که هر کدام از کاربران برای خلق آن نتیجه داشته اند بسیار جالب خواهد بود. در بعضی موارد نتایج 180 درجه با آنچه فکر می کرده اید و انتظار داشته اید متفاوت خواهد بود و این یکی از مهمترین نکاتی است که باید به آن توجه کنید که استفاده از تست های مختلف UX باید اساس طراحی شما باشد.

تست های رفتارشناسی کاربر

یکی از بهترین و دقیق ترین تست های UX که می توانید از آن استفاده کنید، تست های رفتارشناسی کاربران می باشند که همان طور که از نام آن مشخص است طی این تست ها رفتارهایی که کاربران با محصول دارند را کاملا موشکافانه بررسی می کنید و به نقاط قوت و ضعف محصول در مواجهه با کاربران توجه می کنید.

طی تست های رفتارشناسی، رفتارهای واقعی کاربران با محصول را بررسی می کنیم. درک واقعی و دقیق رفتارهای کاربرانی که در شرایط کاملا واقعی و بدون حضور هیچ شخص ثالثی از محصول استفاده می کنند به شما اطلاعات بسیار مهم و دقیقی در خصوص نحوه تعامل کاربر با محصول خواهد داد.

برای انجام تست های رفتارشناسی، از ابزارهایی مانند Hotjar یا Google Analytics استفاده می شود. این ابزارها رفتار کاربران را در محصولی که طراحی کرده اید ثبت می کنند. برای مثال ابزاری مانند Hotjar به شما این امکان را می دهد که متوجه شوید که:

• کاربر از چه صفحاتی به چه صفحاتی رفته است
• روی کدام نقاط کلیک کرده است
• به چه نقاطی از صفحه بیشتر توجه کرده است؟
• به چه نقاطی که به عنوان طراح انتظار توجه داشته اید، توجه نکرده است؟
• کاربر از کدام صفحه به سایت وارد شده است؟
• از کدام صفحه خارج شده است؟
• چه مدت زمانی را در هر کدام از صفحات سپری کرده است؟
• به چه خطاهایی حین گردش در محصول برخورده است؟

در این نقشه گرمایی که توسط Hotjar ساخته شده است میزان کلیک های کاربر در نقاط مختلف سایت نمایش داده شده است. نقاط قرمز کلیک های بیشتری را نمایش می دهند.

یک نمونه نقشه پیمایش کاربران در سایت که نشان دهنده صفحاتی است که کاربر در سایت طی کرده است. نقاط خروج کاربر با رنگ قرمز نمایش داده شده اند.

آنالیز این اطلاعات ارزشمند می تواند کمک شایانی به بهبود تجربه کاربری محصولی که طراحی کرده اید کند. برای مثال می توانید با ارائه یک پیشنهاد جذاب به کاربر در صفحه ای که بیشترین خروج کاربران از سایت از طریق آن صورت می گیرد، کاربران را در محصول نگه دارید.

به هر صورت اطلاعات حاصل از این تست UX بسیار قابل اتکا هستند چرا که کاربر در موقعیت تست قرار نگرفته است و در حال تعامل کاملا عادی با محصول است. کاربر در این حالت نگران پاسخ های خود به طراح UXی که در حال پرسش سوالات مختلف از اوست نخواهد بود و بنابراین طبیعی ترین رفتارهای ممکن را از خود بروز خواهد داد.

خلاصه

تست های تجربه کاربری (UX) که در این مقاله در مورد آن ها صحبت کردیم، نمونه هایی از پرکاربردترین تست های UX بودند که سعی کردیم در این مقاله در خصوص کاربرد عملی هر کدام از این تست ها هم صحبت کنیم. طبیعتا تعداد تست های تجربه کاربری و روش های ارزیابی UX یک محصول، بسیار فراتر از این مواردند اما آن چه که می توان در خصوص اطمینان داشت این است که تمام این تست ها در روند کاری یک طراح بسیار پرکاربرد هستند پس آشنایی با آن ها برای هر طراح ضروری است.

اگر تست پرکاربرد دیگری می شناسید می توانید آن را در قسمت نظرات اعلام کنید تا با هم در خصوص آن بحث کنیم.